نفقه چیست و چطور میشود آن را مطالبه کرد؟

مجله چرخونکی : بر طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی نفقه شامل همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن می شود مثل مسکن، پوشاک، غذا، اثاثیه منزل و هزینه های درمان و حتی خادم البته در صورتی که زن عادت به داشتن خادم داشته باشد و یا به واسطه مریضی نیاز به آن داشته باشد.

موارد ذکر شده در این ماده حصری نیست و به عنوان مثال ذکر شده است. قاعده کلی این است که حقوق زوجه شامل همه نیازهای متعارف و متناسب با شآن زن است. از ملاک های مهم کارشناس برای تعیین حقوق زوجه نیازهای زوجه و شان او می باشد.

دو شرط زیر برای وجوب نفقه ضروری است:

۱-دایمی بودن عقد که قانون مدنی در ماده ۱۱۰۶ تصریح دارد: در عقد دایم نفقه زوجه به عهده شوهر است.

۲-تمکین کامل زوجه : در صورتی که زنی به همسر خود تمکین نکند، عنوان ناشزه بر وی تعلق می گیرد و در نتیجه پرداخت نفقه از عهده شوهر وی ساقط می شود.

نکته : بر طبق ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی اگر زن بتواند ثابت کند زندگی مشترک او با شوهر ضرر مالی، شرافتی یا بدنی به همراه دارد، دادگاه او را محکوم به تمکین نخواهد کرد که در این صورت تمکین نکردن باعث از بین رفتن نفقه نمی گردد.

نفقه زن دائم مقدم بر نفقه فرزندان است، مثلاً هرگاه کسی زن دائم (عقد دائم) و پدر و مادری دارد که مستحق نفقه میباشند در این صورت باید همسر دائمی خود را ابتدا نفقه اش را پرداخت نماید و سپس اگر توانایی داشت به پدر و مادرش پرداخت نماید.

نفقه به چه کسانی تعلق می گیرد؟

نفقه اقارب در خط عمودی: به موجب ماده 1196 قانون مدنی، “در روابط بین اقارب، فقط اقارب نسبی در خط عمودی اعم از صعودی یا نزولی، ملزم به انفاق یک دیگر هستند.” منظور از اقارب در خط عمودی، یعنی اقارب نسبی که ترتیب قرار گرفتن آنها، پشت سر هم و نسل به نسل است که شامل پدر بزرگ، مادر بزرگ، پدر، مادر، فرزند، نوه و فرزندان فرزند به درجات پایین می شود.

براساس این ماده قانونی، قرابت های سببی و رضایی، مشمول دریافت نفقه نمی باشند. همچنین، اقارب نسبی که در خط افقی قرار دارند، که شامل خواهر، برادر، عمه، خاله و غیره می باشند، در ذیل موارد این ماده قرار نمی گیرند.

نفقه فرزند، جزو نفقه اقارب نسبی در خط عمودی قرار دارد و از این جهت، مستحق دریاقت نفقه است. به علاوه، قانون گذار در ماده 1199 قانون مدنی، پدر را در صورت داشتن استطاعت مالی، ملزم به پرداخت نفقه فرزند کرده است. البته، اگر پدر، استطاعت مالی نداشته باشد، پرداخت نفقه، به ترتیب بر عهده اجداد پدری و مادر بوده که این ماده، تاکید بر پرداخت نفقه فرزند دارد.

نفقه زوجه: براساس ماده 1106 قانون مدنی، در نکاح دائم، پرداخت نفقه زن، جزو وظایف شوهر است که به واسطه ازدواج، بر عهده او قرار می گیرد. البته باید به این نکته اشاره شود، که اگر زن، بدون مانع مشروع، از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود ، بنابراین لازمه دریافت نفقه، انجام وظایف زوجیت و تمکین زن از شوهر می باشد.

نفقه زوجه در عقد دائم و عقد موقت

بر اساس ماده 1106 قانون مدنی ” در عقد دائم نفقه زن بر عهده شوهر است ” . همانطور که از این ماده بر می آید ، این ماده تنها نفقه زوجه در عقد دائم را پیش بینی کرده است و حکمی در خصوص الزام به پرداخت نفقه در عقد موقت پیش بینی نشده است . به علاوه اینکه بر اساس ماده 1113 قانون مدنی ” در عقد موقت ، زن حق نفقه ندارد ؛ مگر اینکه شرط شده باشد یا آنکه عقد مبنی بر آن جاری شده باشد ” .

یعنی در عقد موقت ، اصل عدم پرداخت نفقه است ؛ مگر اینکه زن و شوهر پرداخت نفقه در عقد موقت را مورد توافق قرار دهند و یا اینکه اگر آن را مورد توافق قرار نداده باشند ، از شرایط و عرف جامعه اینگونه برداشت شود هرچند پرداخت نفقه در عقد موقت در قانون پیش بینی نشده و مورد توافق طرفین نیز قرار نگرفته است ، با این وجود مرد موظف به پرداخت نفقه در عقد موقت می باشد ؛ مانند زمانی که زن به عنوان همسر موقت ، مدتی طولانی در منزل مرد زندگی می کند .

در قانون تنها شرطی که برای تعلق نفقه به زوجه در عقد دائم در نظر گرفته شده ، این است که زن از شوهر خود تمکین کند . عدم تمکین زن ، به مرد اجازه عدم پرداخت نفقه را می دهد . همچنین در صورتی که در عقد موقت نیز نفقه به زن پرداخت شود ، زن موظف به تمکین است.

نحوه محاسبه نفقه زن در دوران عقد

عقد نکاح ممکن است به شکل دائم یا موقت باشد. اگر عقدی موقت باشد زن در آن عقد نمی‌تواند از مرد نفقه بگیرد مگر در صورتیکه با مرد برای دریافت توافق کرده باشد.

درمورد دریافت نفقه زن در دوران عقد لازم به ذکر است که زن تنها درصورتی می‌تواند درخواست کند که میان زوجین رابطه زناشویی وجود داشته باشد و تا قبل از این رابطه امکان درخواست نیست. با این حال اگر در دوران عقد، زن از مرد خود تمکین خاص کند و برای آغاز زندگی مشترک آماده باشد اما مرد برای آغاز زندگی اهمال‌کاری و تاخیر کند، زن می‌تواند برای دریافت درخواست دهد.

عدم پرداخت نفقه و حکم جلب مرد

زن می‌تواند به شکل حقوقی و با تنظیم و ارائه دادخواست و درخواست بدهد و دادگاه با بررسی شرایط میزان آن را برای زن تعیین می‌کند و مرد ملزم به پرداخت است. علاوه براین زوجه می‌تواند با اتکا به جرم بودن نفقه، علیه مرد اقامه دعوا کند و به شکل کیفری طرح دعوی کند. در این صورت ممکن است حتی حکم جلب مرد صادر شود.