مجله چرخونکی : آداب ازدواج در ایران و تنوع برگزاری این مراسم بسیار زیاد است و تا حد زیادی به فرهنگ و آداب و رسوم هر قوم ایرانی بستگی دارد. علاوه بر تنوع فرهنگی، زمان نیز بر روی آداب و رسوم ازدواج در ایران تاثیر گذاشته است و با نزدیک شدن به زمان حال از شور و شوق این مراسم کاسته شده است و ساده تر برگزار می شود.
مراسم عقد و عروسی ایرانی شامل مراحل خواستگاری، بله برون، عقدکنان، پاگشا، جهیزیه و خرید عروسی، مراسم حنابندان ، جشن عروسی، رفتن به ماه عسل، مراسم پاتختی و مادر زن سلام است که هر کدام را به ترتیب توضیح میدهیم.
راهنمای مطالعه
پس از ابتدا شروع میکنیم
خواستگاری
برای یک ازدواج موفق دو طرف باید نسبت به یکدیگر آگاهی داشته باشند. جلسهی خواستگاری فرصتی است که دختر و پسر مدتی را با هم صحبت کنند و با خلق و خوی همدیگر آشنا شوند.
در ایران قدیم چنین مرسوم بوده که مادر و خواهر داماد، دختر مناسبی را برای آقا پسر انتخاب میکنند. سپس با او مشورت میکنند تا در صورت موافقتش به خواستگاری دختر خانم بروند اما اکنون روش های زیادی برای آشنایی دختر و پسر هست که پس از آن خواستگاری صورت می گیرد. در این جلسهی خواستگاری معمولا چند خانم از طرف خانواده داماد به خانهی عروس خانم میروند تا او را از نزدیک ببینند.
آداب و رسوم مراسم بله برون
یکی از رسوم ازدواج در ایران مراسم بله برون می باشد. بعد از اینکه جواب مثبت از خانواده دختر گرفته شد مراسم بله برون برگزار می شود. در این مراسم علاوه بر خانواده عروس و داماد، بزرگترهای فامیل هر طرف نیز حضور دارند و به نوعی شاهد قول و قرارهایی می شوند که قرار است بین دو خانواده گذاشته شود. در این جلسه چیزهایی که دو خانواده در مراسم عروسی همانند میزان مهریه، جهزیه، و … توافق کردند بر روی کاغذ نوشته می شود. در نهایت نیز خانواده پسر یک انگشتر را به عنوان نشان به دختر هدیه می دهند
عقد نکاح
اولین اقدام قانونی برای ثبت رسمی ازدواج پسر و دختر عقد میباشد که با حضور والدین پسر و دختر و چند شاهد صورت میگیرد این مراسم ممکن است به شکل ساده و رسمی و فقط در محضر انجام شود و ممکن است به صورت جشن برگزار شود .
عاقد در این مراسم با ذکر مقدار مهریه پس از خطبه عقد از عروس میخواهد که رضایت خود را اعلام کند که بنا به رسم در سومین بار خواندن خطبه عروس با گفتن بله به عقد داماد در می آید و با بله گفتن داماد به عنوان زن و شوهر معرفی میشوند.آیین های ریزی در این مراسم مانند زیر لفظی و ساییدن قند بر سر عروس و داماد وجود دارد که هر کدام نماد باور های خاصی هستند.
مراسم پاگشا
پاگُشا، یا پاگُشاکُنان، جشنها یا میهمانیهایی است که پدر و مادر و خویشاوندان و بستگان عروس و داماد پس از جشن عروسی و رفتن عروس و داماد به منزل خود برای بازکردن و گشودن پای زوج جوان به زندگی جدید و فعالیتهای دوبارۀ اجتماعی برپا میدارند.
تهیه جهیزیه عروسی
پيش از بردن عروس به خانهی خود و برگزاری مراسم عروسی اصلی، جشنهای کوچک دیگری نیز برگزار میشود که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد. چند روز مانده به روز جشن، خانم های فامیل دور هم جمع میشوند و قسمتى از پارچههایی را برای جهیزیهی عروس خانم خریداری شده، میدوزند. در این مراسم لباسها و زينتآلات دختر خانم نيز به مهمانان نشان داده میشود.
مراسم حنابندان
جشن حنابندان، جشنی است که در واقع مراسم خداحافظی عروس بوده و در آخرین شب اقامت عروس به طور رسمی در خانه پدری برگزار می گردد. در این مراسم که در خانهی پدری عروس خانم برگزار میشود، دختران و خانم های جوان، عروس خانم را به حمام میبرند او را آرایش میکنند. غروب هم به منزل برگشته و در خانه جشن میگیرند. در این جشن خانوادهی داماد میوه و شیرینی و حنای تزیین شده برای عروس خانم هدیه میآورند. در آخر نیز به دستهاى عروس حنا مىبندند. از این حنا به مهمانان نیز تعارف میشود تا در صورت تمایل به دستان خود حنا بگذارند.
جشن عروسی
جشن عروسی را میتوان به تشریفات عروسی یا موسسات ازدواج آسان سپرد. بعد از اینکه جشن عروسی برگزار شد، مهمانان به منزل پدر عروس میروند تا از انها پذیرایی شود. پدر عروس دست عروس و داماد را در دستهای هم میگذارد و برای عاقبت بخیری آنها دعا میکند. سپس آنها را از زیر قرآن رد کرده و راهیشان میکند. پیش از اینکه عروس و داماد از منزل خارج شوند، یک وسیله توسط خانوادهی داماد از خانهی عروس برداشته میشود که به معنای مسلط شدن داماد بر عروس است.
مراسم پاتختی و مادر زن سلام
مراسم پاتختی بلافاصله بعد از جشن عروسی برگزار میشود. در این مراسم معمولا فامیل درجه یک خانوادهی عروس و داماد شرکت میکنند. در جشن پاتختی عروس خانم را روی یک صندلی مینشانند و مهمانان برای او هدیه میبرند.
یکی از مراسم های دیگری که بعد از روز جشن برگزار میشود این است که صبح عروسی، آقای داماد به دستبوسی مادر زن خود میرود. در این سنت که مادر زن سلام نام دارد، آقای داماد از مادر عروس به خاطر عقد دخترش تشکر میکند.
رفتن به ماه عسل
ماه عسل مراسمی است که در آن عروس و داماد تازه ازدواج کرده با هم به مسافرت میروند. هدف از ماه عسل این است که عروس و داماد به خلق و خوی هم عادت کنند و همدیگر را بیشتر بشناسند.
نام ماه عسل از یک افسانهی قدیمی به جای مانده است. حدود چهار هزار سال پیش در بابل پدران عروس یک نوشیدنی برای دامادان خود اماده میکردند که از عسل ساخته میشد. از این رو به ماه اول ازدواج افراد، ماه عسل گفته میشود.