آرتروز از آن دسته بیماری‌هایی است که وقتی سر و کله‌اش پیدا می‌شود، آرامش مفاصل را می‌گیرد و کیفیت زندگی را پایین می‌آورد. خیلی از بیماران بین دو راهی سختی گیر می‌افتند: آیا باید زیر تیغ جراحی رفت یا می‌توان با روش‌های غیرتهاجمی مثل فیزیوتراپی، دارو یا تزریق، درد را کنترل کرد؟ انتخاب روش درمان نه‌تنها به شدت بیماری بستگی دارد، بلکه به سبک زندگی، سن و حتی صبر و تحمل بیمار هم مربوط می‌شود. در این مقاله به‌صورت دقیق بررسی می‌کنیم که کدام روش واقعاً بهتر جواب می‌دهد و در چه شرایطی باید سراغ هرکدام رفت.
راهنمای مطالعه
تفاوت درمان جراحی و غیرجراحی آرتروز
میزان تهاجمی بودن درمان
درمان جراحی آرتروز شامل مداخلاتی مانند تعویض مفصل یا جراحی پاک‌سازی مفصل است که نیاز به بیهوشی، بستری شدن و برش فیزیکی دارد. این روش‌ها اگرچه در موارد پیشرفته می‌توانند درد را به‌طور چشمگیری کاهش دهند، اما با ریسک‌هایی مثل عفونت، لخته شدن خون یا عوارض بیهوشی همراه‌اند.
درمان غیرجراحی معمولاً شامل داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی، تغییر سبک زندگی، استفاده از وسایل کمکی و جدیدترین درمان آرتروز (مثل تزریق کورتون یا اسید هیالورونیک) است. این روش‌ها غیرتهاجمی بوده و عموماً کم‌خطرترند، اما ممکن است نتایج آهسته‌تری داشته باشند و در موارد شدید کافی نباشند.
سرعت بهبودی و برگشت به فعالیت
درمان جراحی اغلب نیاز به دوره نقاهت دارد و بسته به نوع جراحی، بیمار ممکن است چند هفته تا چند ماه برای بهبودی کامل نیاز داشته باشد. با این حال، در صورت موفقیت، می‌تواند به بهبود قابل توجه عملکرد مفصل و کاهش چشمگیر درد منجر شود.
درمان غیرجراحی معمولاً بدون نیاز به استراحت مطلق یا بستری انجام می‌شود. بیمار می‌تواند همزمان با درمان به فعالیت‌های روزمره ادامه دهد، اما میزان بهبود ممکن است محدودتر و کندتر باشد، مخصوصاً در موارد پیشرفته آرتروز.
دوام اثر درمان
جراحی آرتروز به‌خصوص در موارد تعویض مفصل، معمولاً اثرات طولانی‌مدت‌تری دارد. مثلاً مفصل مصنوعی زانو یا لگن می‌تواند بین ۱۵ تا ۲۰ سال کارایی داشته باشد. البته در سنین پایین‌تر ممکن است به جراحی مجدد نیاز شود.
درمان غیرجراحی بیشتر متمرکز بر مدیریت علائم است تا درمان ریشه‌ای. این روش‌ها ممکن است نیاز به تکرار داشته باشند (مثلاً تزریق‌های دوره‌ای یا جلسات مکرر فیزیوتراپی)، و اغلب نمی‌توانند روند تخریب مفصل را متوقف کنند.
مناسب بودن برای همه افراد
جراحی برای همه افراد گزینه مناسبی نیست. بیماران مسن، کسانی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند (مانند بیماری‌های قلبی یا دیابت کنترل‌نشده)، یا کسانی که از بیهوشی می‌ترسند، ممکن است گزینه مناسبی برای جراحی نباشند.
درمان غیرجراحی قابل استفاده برای طیف وسیع‌تری از بیماران است، حتی در سنین بالا یا در افرادی با شرایط پزشکی خاص. این روش‌ها کم‌خطرترند و برای مدیریت مرحله خفیف تا متوسط آرتروز مناسب‌ترند.
جراحی آرتروز چگونه انجام می‌شود؟
در مرکز ارتوپدی رویا جراحی آرتروز معمولاً زمانی انجام می‌شود که درمان‌های غیرتهاجمی دیگر تأثیری بر کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل ندارند. بسته به محل و شدت آرتروز، نوع جراحی متفاوت است، اما رایج‌ترین روش‌ها شامل تعویض مفصل (مثل تعویض کامل زانو یا لگن)، برداشتن بافت‌های آسیب‌دیده مفصل (دبریدمان) یا جراحی هم‌جوشی مفصل (فیوژن) هستند.
در روش تعویض مفصل، قسمت‌های آسیب‌دیده استخوان و غضروف برداشته شده و با مفصل مصنوعی جایگزین می‌شود. این عمل معمولاً تحت بیهوشی عمومی یا موضعی انجام می‌شود و بیمار بعد از آن باید یک دوره توان‌بخشی را طی کند تا قدرت و حرکت مفصل بازیابی شود.
جراحی آرتروز می‌تواند به‌طور قابل توجهی درد را کاهش دهد و کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشد، اما همانند هر جراحی دیگری، با ریسک‌هایی مانند عفونت، لخته خون، یا احتمال نیاز به جراحی مجدد همراه است.
درمان غیرتهاجمی آرتروز شامل چه روش‌هایی است؟
فیزیوتراپی: شامل تمرینات کششی و تقویتی برای عضلات اطراف مفصل است که به کاهش درد، بهبود حرکت مفصل و جلوگیری از تحلیل عضلات کمک می‌کند.
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی: مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن که التهاب و درد مفصل را کاهش می‌دهند. معمولاً برای کنترل علائم در دوره‌های حاد استفاده می‌شوند.
تزریق داخل مفصل (کورتون یا هیالورونیک اسید): کورتون برای کاهش التهاب شدید و سریع، و هیالورونیک اسید برای روان‌سازی مفصل و بهبود حرکت کاربرد دارد. این تزریق‌ها اثر موقتی دارند ولی بسیار مؤثرند.
کاهش وزن (در صورت اضافه وزن): حتی کاهش چند کیلوگرم می‌تواند فشار زیادی را از روی مفاصل تحمل‌کننده وزن (مثل زانو) کم کند و درد را کاهش دهد.
استفاده از وسایل کمکی مثل زانوبند، عصا یا کفش طبی: برای کاهش فشار مستقیم روی مفصل و بهبود تعادل و حرکت مفصل مبتلا.
ورزش‌های کم فشار (مثل پیاده‌روی سبک، شنا، دوچرخه ثابت): این فعالیت‌ها باعث حفظ تحرک مفصل، افزایش جریان خون و تقویت عضلات می‌شوند بدون اینکه فشاری به مفاصل وارد کنند.
اصلاح سبک زندگی و تغذیه مناسب: کاهش مصرف غذاهای التهاب‌زا، افزایش دریافت ویتامین D و کلسیم، و ترک عادت‌های مضری مانند نشستن طولانی یا بی‌تحرکی.
انواع روش های درمان آرتروز برای چه بیمارانی مناسب تر است؟
درمان غیرتهاجمی مناسب است برای:
افراد با آرتروز خفیف تا متوسط: زمانی که هنوز غضروف‌ها به‌طور کامل تخریب نشده‌اند و درد با دارو یا فیزیوتراپی قابل کنترل است.
بیمارانی با سن بالا یا مشکلات زمینه‌ای (مثل بیماری قلبی، دیابت شدید، یا مشکلات تنفسی): که جراحی برای‌شان ریسک بالایی دارد.
افرادی که نمی‌خواهند یا نمی‌توانند دوره نقاهت جراحی را طی کنند: مثلاً به دلیل مشغله کاری یا شرایط خانوادگی.
بیمارانی که تمایل دارند ابتدا روش‌های کم‌تهاجمی‌تر را امتحان کنند: و تنها در صورت عدم پاسخ، به جراحی فکر کنند.
جراحی آرتروز مناسب است برای:
افراد با آرتروز شدید و تحلیل کامل مفصل: وقتی درد شدید، مداوم و مقاوم به درمان است و حرکت مفصل به‌طور جدی محدود شده.
بیمارانی که با وجود درمان‌های غیرتهاجمی، هنوز کیفیت زندگی‌شان پایین مانده:
مثل اختلال در خواب، کار یا راه رفتن.
افراد نسبتاً جوان‌تر (زیر ۷۰ سال) با آمادگی جسمی خوب: که می‌توانند دوره نقاهت جراحی را پشت سر بگذارند و از مفصل جدید بهره‌مند شوند.
وقتی مفصل تغییر شکل داده یا ناپایدار شده: و خطر آسیب بیشتر یا افتادن وجود دارد.
در نهایت، بهترین تصمیم باید با مشورت متخصص ارتوپدی و بر اساس شرایط خاص هر بیمار گرفته شود. گاهی ترکیبی از روش‌ها هم استفاده می‌شود.
کدام روش درمان آرتروز مؤثرتر است؟
پاسخ به اینکه «کدام روش مؤثرتر است؟» بستگی به مرحله آرتروز و شرایط فردی بیمار دارد، اما بر اساس شواهد پزشکی، می‌توان به این جمع‌بندی رسید:
در مراحل خفیف تا متوسط آرتروز، درمان‌های غیرتهاجمی مؤثرتر و ایمن‌تر هستند.
مطالعات متعدد نشان داده‌اند که در این مراحل، روش‌هایی مانند فیزیوتراپی، داروهای ضدالتهاب، کاهش وزن و تزریق داخل مفصل می‌توانند به‌خوبی درد را کنترل کنند، عملکرد مفصل را حفظ کنند و نیاز به جراحی را برای مدت زیادی به تعویق بیندازند. در واقع، برای بسیاری از بیماران، این روش‌ها به‌تنهایی کافی‌اند و می‌توانند کیفیت زندگی را بهبود دهند.
در مراحل پیشرفته آرتروز، جراحی (به‌ویژه تعویض مفصل) مؤثرتر و ماندگارتر است.
وقتی غضروف مفصل تقریباً از بین رفته، استخوان‌ها روی هم ساییده می‌شوند و درد به‌شدت زندگی روزمره را مختل می‌کند، شواهد نشان می‌دهد که جراحی تعویض مفصل می‌تواند درد را به‌طور چشمگیر کاهش دهد و عملکرد فیزیکی را تا سال‌ها بهبود ببخشد. تحقیقات بلندمدت هم اثربخشی و دوام نتایج این جراحی را تأیید کرده‌اند.
روش غیرجراحی در مراحل اولیه و میانه مؤثر است، اما در مراحل پیشرفته، جراحی گزینه مؤثرتری محسوب می‌شود. بهترین نتایج معمولاً زمانی حاصل می‌شود که درمان آرتروز براساس شدت بیماری و ویژگی‌های فردی بیمار انتخاب شود، نه صرفاً بر اساس یک نسخه کلی. برای اطلاعات بیشتر در زمینه درمان آرتروز به روش غیر جراحی اینجا کلیک کنید.
کلام آخر
در نهایت، انتخاب بین جراحی و درمان غیرتهاجمی برای آرتروز به شرایط خاص هر بیمار بستگی دارد. درمان‌های غیرتهاجمی گزینه‌ای کم‌خطر و مؤثر برای کنترل درد و بهبود عملکرد در مراحل اولیه و متوسط بیماری هستند، در حالی که جراحی معمولاً برای موارد پیشرفته‌تر و شدید توصیه می‌شود که درد و محدودیت حرکت زندگی روزمره را مختل کرده‌اند.
بهترین رویکرد آن است که با نظر متخصص ارتوپدی و بر اساس ارزیابی دقیق، راه درمانی مناسب و شخصی‌سازی‌شده انتخاب شود تا کیفیت زندگی به بهترین شکل حفظ یا ارتقا یابد.
منبع: وب سایت مرکز ارتوپدی درغرب تهران royaortopedy.com
