تعویض مفصل زانو به‌صورت سرپایی، عملی است که در آن بیمار تحت عمل جراحی تعویض مفصل زانو قرار می‌گیرد و همان روز بدون نیاز به بستری شدن شبانه در بیمارستان مرخص می‌شود. جراحی‌های سنتی تعویض مفصل زانو معمولاً شامل یک تا چند روز بستری در بیمارستان برای ریکاوری و نظارت پس از عمل هستند. در مقابل، تعویض مفصل زانو به‌صورت سرپایی گاهاً با هدف تسریع فرایند بهبودی و کاهش هزینه‌های کلی مراقبت‌های بهداشتی انجام می‌شود.
عوامل متعددی ازجمله رویکردهای جراحی کم‌تهاجمی، روش‌های بهبودیافته مدیریت درد و برنامه‌های توانبخشی تسریع‌شده در امکان‌پذیری تعویض مفصل زانو به‌صورت سرپایی نقش دارند. این عوامل به بیماران کمک می‌کنند سریع‌تر بهبود یابند و امکان بازگشت آن‌ها را به خانه در همان روز جراحی فراهم می‌‌آورند. تصمیم گیری در مورد این موضوع به پزشک جراح تعویض مفصل زانو شما بستگی دارد.
راهنمای مطالعه
آناتومی زانو
زانو از استخوان ران (فِمور)، استخوان درشت‌نی (تیبیا) و کشکک (پاتلا) تشکیل شده است. انتهای پایینی استخوان ران در مفصل زانو با انتهای بالایی استخوان درشت‌نی برخورد می‌کند. دیسک کوچک استخوانی به نام کشکک روی شیاری در قسمت جلویی انتهای استخوان فمور قرار می‌گیرد. استخوان نازک‌نی (فیبولا) (یکی دیگر از استخوان‌های ساق پا) با استخوان درشت‌نی، مفصلی تشکیل می‌دهد. استخوان‌ها توسط بافت‌های محافظ، رباط‌ها، تاندون‌ها و عضلات در کنار هم نگه داشته می‌شوند. مایع مفصلی در داخل مفصل به حرکت روان استخوان‌ها روی یکدیگر کمک می‌کند. منیسک (ناحیه غضروفی نرم هلالی‌شکل بین استخوان ران و درشت‌نی) به‌عنوان بالشتکی عمل کرده و به جذب ضربه در هنگام حرکت کمک می‌کند.
موارد تجویز عمل سرپایی تعویض مفصل زانو
عمل آرتروپلاستی زانو معمولاً برای بیمارانی که از بیماری‌های دژنراتیو زانو، مانند آرتروز، رنج می‌برند و به درمان‌های غیرتهاجمی پاسخ نداده‌اند، توصیه می‌شود.
آرتروز، بیماری مفصلی دژنراتیو است که باعث تخریب و درنهایت از بین رفتن غضروف در مفصل زانو شده و منجر به ساییدگی استخوان‌ها بر روی یکدیگر و حرکت دردناک می‌شود. تعویض کامل مفصل زانو (آرتروپلاستی کامل زانو)، عملی است که در آن سطوح فرسوده یا آسیب‌دیده مفصل زانو برداشته شده و با ایمپلنت یا پروتز مصنوعی زانو جایگزین می‌شوند.
بااین‌حال، همه بیماران کاندید مناسبی برای تعویض مفصل زانو به‌صورت سرپایی نیستند. برخی از عوامل عمومی که ممکن است بیمار را کاندید مناسبی برای این عمل کنند، عبارت‌اند از:
- سن مناسب
- سلامت عمومی خوب
- حمایت خوب (در خانه)
- عدم وجود عوارض پزشکی جدی
- شاخص توده بدنی (BMI) سالم
- انگیزه و همکاری بیمار
آمادگی قبل از عمل
آمادگی قبل از عمل برای تعویض مفصل زانو به‌صورت سرپایی شامل موارد زیر است:
- ارزیابی پزشکی جامع، آزمایش خون روتین و تست‌های تصویربرداری
- اطلاع‌رسانی به پزشک درمورد هرگونه آلرژی به داروها، بیهوشی یا لاتکس
- ارائه لیستی از داروها یا مکمل‌های مصرفی به پزشک
- قطع موقتی برخی از داروها (به‌ویژه داروهایی که می‌توانند بر لخته شدن خون تأثیر بگذارند)
- اطلاع‌رسانی به پزشک درمورد هرگونه بیماری اخیر
- ترک سیگار؛ زیرا می‌تواند بر روند بهبود تأثیر بگذارد و خطر عوارض را افزایش دهد
- خودداری از خوردن یا نوشیدن حداقل 8 ساعت قبل از جراحی
- امضای فرم رضایت آگاهانه
جراحی سرپایی تعویض مفصل زانو
عمل جراحی تعویض مفصل زانو به‌صورت سرپایی با استفاده از پیشرفت‌های اتفاق‌افتاده در تکنیک‌های بی‌حسی انجام می‌شود. این تکنیک‌ها اثر بی‌حسی متمرکز ایجاد می‌کنند و برخلاف بی‌حسی عمومی سنتی، نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارند؛ زیرا اثرات آن‌ها به‌تدریج از بین می‌روند.
در طول جراحی، برش‌های کوچکی به طول 7 تا 10 سانتیمتر (در مقایسه با برش 20 تا 30 سانتیمتری که در تکنیک جراحی باز استاندارد استفاده می‌شود) در زانو ایجاد می‌شوند. جراح اطمینان حاصل می‌کند که عضلات و تاندون‌های اطراف بریده نمی‌شوند. این امر بهبودی سریع‌تر را تسهیل می‌کند. سطوح آسیب‌دیده یا آرتروزی مفصل زانو برداشته می‌شوند و اجزای مفصل مصنوعی (پروتز) به‌جای آن‌ها قرار می‌گیرند. با قرار گرفتن ایمپلنت جدید، زانو حرکاتی با دامنه حرکتی گسترده‌تر انجام می‌دهد. سپس عضلات به هم نزدیک شده، برش بسته شده و با پانسمان استریل پوشانده می‌شوند.
مراقبت‌های پس از عمل
پس از جراحی، به بخش ریکاوری منتقل می‌شوید و در آنجا تا زمان ترخیص استراحت خواهید کرد. داروهای مسکن درصورت نیاز به شما داده می‌شوند. ممکن است لازم باشد جوراب‌های فشاری بپوشید تا از تجمع خون در پاهای شما جلوگیری شود. شما می‌توانید ظرف چند هفته فعالیت‌های سبک را انجام دهید. همچنین توصیه‌ها و دستورالعمل‌های پس از عمل درمورد موارد زیر به شما داده خواهند شد:
- استفاده از وسایل کمکی برای راه رفتن، مانند عصا یا واکر
- انجام فعالیت‌های با تحمل وزن محدود
- مراقبت از بخیه و پانسمان
- رعایت دقیق برنامه فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی برای بهبود دامنه حرکتی زانو و تقویت عضلات
- تغییرات رژیم غذایی و مکمل‌ها برای بهبود سلامت استخوان
- رعایت مصرف داروهای تجویزشده
- مراجعه منظم به پزشک برای نظارت بر پیشرفت شما
اکثر بیماران می‌توانند تنها چند ساعت پس از جراحی تعویض مفصل به خانه بازگردند، زیرا:
- درد با استفاده از بلوک‌های عصبی و بی‌حس‌کننده‌های موضعی در اطراف مفصل (که بی‌حسی منطقه‌ای نامیده می‌شوند) به حداقل می‌رسد.
- آسیب به عضلات اطراف مفصل بسیار کم است.
- فیزیوتراپی تسریع‌شده، تحرک ایمن و بهبودی سریع‌تر را فراهم می‌کند.
مزایای تعویض مفصل زانو به‌صورت سرپایی
مزایای عمل تعویض مفصل زانو به‌صورت سرپایی عبارت‌اند از:
- حداقل برش در طول جراحی
- بهبودی سریع‌تر
- مدت‌زمان بستری کوتاه‌تر در بیمارستان
- بازگشت سریع‌تر به سبک زندگی فعال
- خطر کمتر عوارض پس از جراحی
- حداقل آسیب عضلانی
- هزینه‌های کمتر مراقبت‌های بهداشتی
خطرات و عوارض تعویض مفصل زانو به‌صورت سرپایی
تعویض زانو به صورت سرپایی، اگرچه بهبودی سریع‌تر و راحتی بیشتری را ارائه می‌دهد، اما معایبی نیز دارد. این موارد شامل خطر بیشتر عوارضی مانند عفونت یا لخته شدن خون، نیاز بیشتر به حمایت اجتماعی قوی در خانه و چالش‌های بالقوه در مدیریت درد و محدودیت‌های حرکتی بلافاصله پس از جراحی است.
جمع‌بندی
جراحی تعویض مفصل زانو به‌صورت سرپایی شبیه به جراحی سنتی است، اما شامل پیشرفت‌هایی در تکنیک‌های جراحی، بیهوشی، مدیریت درد و پروتکل‌های توانبخشی در مقایسه با رویکرد جراحی سنتی است. این نوع جراحی، تهاجم کمتری به بافت‌ها و استخوان‌ها وارد می‌کند و شامل مدت‌زمان بستری بسیار کوتاه‌تری است که در آن بیمار می‌تواند همان روز به خانه برود.
