آیا تا به حال شنیده اید که خوردن پنیر می تواند باعث کند ذهنی شود؟ این باور رایج، سال هاست که در فرهنگ عامه وجود دارد و بسیاری از افراد، به ویژه والدین، با شنیدن آن نگران تغذیه فرزندان خود شده اند. اما واقعاً پایه علمی این ادعا چیست؟ آیا پنیر، این خوراکی محبوب و پر مصرف، می تواند بر عملکرد مغز تأثیر منفی داشته باشد؟
پنیر یکی از فرآورده های لبنی تخمیری است که از شیر گاو، بز، گوسفند یا سایر حیوانات تهیه می شود. این ماده غذایی منبع خوبی از پروتئین، کلسیم، فسفر، ویتامین B12 و چربی های اشباع شده است. فرآیند تولید پنیر شامل تخمیر و آنزیم دهی به شیر است که باعث جدا شدن پروتئین های شیر و تشکیل بافت جامد می شود. بسته به نوع شیر، نحوه فرآوری و مدت زمان رسیدن پنیر، انواع مختلفی از آن تولید می شود.
آیا خوردن پنیر باعث کند ذهنی می شود؟
در منابع طب سنتی آمده است که خوردن پنیر بدون مصلح ممکن است باعث “بلغم” شود. بلغم نیز در این متون به عنوان عامل سردی و سستی مزاج معرفی شده است.
در نتیجه، برخی افراد این موضوع را به کاهش فعالیت ذهنی نسبت داده و نتیجه گرفته اند که پنیر می تواند باعث کندی ذهن شود. اما علم نوین، دیدگاهی متفاوت و مبتنی بر شواهد علمی دارد. باید توجه داشت که در طب سنتی تأکید زیادی بر استفاده از مصلحات در کنار غذاها وجود دارد تا تعادل مزاجی حفظ شود. برای مثال، گردو و آویشن به عنوان مصلح پنیر معرفی شده اند تا اثرات احتمالی سردی آن تعدیل شود.
ترکیبات پنیر و اثر آنها بر مغز
- تریپتوفان: اسید آمینه‌ای است که در بسیاری از انواع پنیر وجود دارد. این ماده پیش ساز سروتونین است که به بهبود خلق و خو و خواب کمک می کند، نه تضعیف ذهن.
- چربی اشباع: مصرف بیش از حد چربی های اشباع شده می تواند در دراز مدت با مشکلات قلبی و متابولیکی همراه باشد که ممکن است به طور غیر مستقیم بر عملکرد شناختی تأثیر بگذارد.
- سدیم بالا: برخی انواع پنیر مانند پنیرهای فرآوری شده دارای مقدار زیادی نمک هستند که در صورت مصرف زیاد ممکن است به فشار خون بالا منجر شود و این خود یکی از عوامل خطر برای سلامت مغز است.
شواهد علمی در مورد تأثیر پنیر بر عملکرد ذهنی
مطالعات علمی معتبر رابطه مستقیم و قطعی بین مصرف معمولی پنیر و کاهش عملکرد ذهنی پیدا نکرده اند. بر عکس، برخی پژوهش ها نشان داده اند که محصولات لبنی (از جمله پنیر) می توانند بخشی از رژیم غذایی مفید برای مغز باشند، به ویژه زمانی که در قالب رژیم مدیترانه ای یا رژیم غذایی DASH مصرف شوند.
رژیم مدیترانه ای، که یکی از الگوهای تغذیه ای شناخته شده در پیشگیری از بیماری های مزمن است، شامل مصرف متعادل پنیر به همراه میوه، سبزیجات، روغن زیتون و ماهی است. پژوهش های متعددی تأیید کرده اند که این رژیم با بهبود عملکرد شناختی و کاهش خطر ابتلا به زوال عقل مرتبط است. بنابراین، حذف کامل پنیر به‌دلیل یک باور قدیمی، نه تنها ضرورتی ندارد بلکه می تواند باعث حذف منابع ارزشمندی از مواد مغذی شود.
راهکارهای بهینه برای مصرف پنیر
- استفاده از پنیرهای کم نمک و کم چرب
- مصرف پنیر همراه با مصلحات سنتی مانند گردو، نعناع یا زیره
- پرهیز از زیاده روی در مصرف پنیرهای فرآوری شده
- گنجاندن پنیر در وعده صبحانه همراه با مواد غذایی متنوع
علاوه بر این، تنوع در رژیم غذایی اهمیت بالایی دارد. به جای حذف کامل یک ماده غذایی، باید تلاش کرد از طیف گسترده ای از منابع تغذیه ای بهره‌مند شد. اگر پنیر در حد متعادل و به‌عنوان بخشی از یک برنامه تغذیه متنوع مصرف شود، نگرانی خاصی از بابت اثرات منفی آن وجود ندارد.
